چه زمانی باید ماموگرافی انجام دهم؟
در جستجوی سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها، توجه به نشانه‌های بدن و انجام به موقع آزمایش‌های تشخیصی اهمیت بسزایی دارد. ماموگرافی، به عنوان یکی از روش‌های کلیدی غربالگری سرطان سینه، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و افزایش شانس درمان موفقیت‌آمیز دارد. اما این سوال که “چه زمانی باید ماموگرافی انجام دهم؟ ” همواره ذهن بسیاری از زنان را به خود مشغول داشته است. این مقاله با هدف روشن کردن این موضوع و ارائه اطلاعات دقیق و علمی، به بررسی بهترین زمان انجام ماموگرافی می‌پردازد تا زنان با آگاهی بیشتری نسبت به این آزمایش مهم اقدام نمایند.
ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است که به منظور شناسایی و غربالگری زودهنگام سرطان سینه به کار می‌رود. در این فرآیند، با استفاده از پرتوهای X، بافت‌های سینه مورد بررسی قرار می‌گیرند تا هرگونه تغییرات غیرعادی یا توده‌های مشکوک که ممکن است نشانه‌ای از سرطان باشند، شناسایی شوند. اگر نتایج ماموگرافی نشان‌دهنده وجود توده‌ای مشکوک باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند بیوپسی را توصیه کند.
این تکنیک تشخیصی، به ویژه برای زنانی که علائمی از سرطان ندارند یا در مراحل اولیه بیماری قرار دارند، اهمیت دارد. تشخیص زودهنگام سرطان سینه می‌تواند شانس موفقیت درمان را به طور قابل توجهی افزایش دهد. ماموگرافی به عنوان یک ابزار حیاتی در استراتژی‌های پیشگیری و درمان سرطان سینه مطرح است، زیرا امکان تشخیص توده‌ها یا تغییراتی را که با معاینه فیزیکی قابل تشخیص نیستند، فراهم می‌آورد. این روش می‌تواند به کاهش میزان مرگ و میر ناشی از سرطان سینه کمک کند، به شرطی که به طور منظم و در فواصل زمانی توصیه شده توسط پزشک انجام شود.
بیشتر بخوانید:ماموگرافی مشکوک
چه زمانی باید ماموگرافی انجام دهم؟
ماموگرافی به عنوان یک روش غربالگری مهم برای تشخیص سرطان سینه شناخته می‌شود و به طور کلی برای زنان بالای ۴۰ سال توصیه می‌گردد. این توصیه بر اساس این واقعیت است که در این سن، تغییرات هورمونی کاهش می‌یابد و بافت سینه به ثبات بیشتری می‌رسد، که این امر تصویربرداری دقیق‌تری را ممکن می‌سازد. علاوه بر این، خطر ابتلا به سرطان سینه با افزایش سن، به ویژه پس از ۴۰ سالگی، افزایش می‌یابد. با این حال، در صورت وجود سابقه خانوادگی سرطان سینه یا عوامل خطر دیگر، ممکن است پزشک توصیه کند که غربالگری زودتر از ۴۰ سالگی آغاز شود.
در چنین مواردی، ماموگرافی می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان کمک کند، که این امر شانس موفقیت درمان را افزایش می‌دهد. برای زنان زیر ۳۵ سال، ماموگرافی معمولاً توصیه نمی‌شود مگر اینکه پزشک متخصص دلایل قانع‌کننده‌ای برای انجام آن داشته باشد. این به دلیل کم بودن احتمال ابتلا به سرطان سینه در این گروه سنی و همچنین چگالی بالای بافت سینه در سنین جوانی است که می‌تواند تفسیر تصاویر ماموگرافی را دشوار کند.
انواع ماموگرافی کدامند؟ و زمان انجام
در حوزه پزشکی، ماموگرافی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: ماموگرافی غربالگری و ماموگرافی تشخیصی.
- ماموگرافی غربالگری به منظور بررسی زنانی استفاده می‌شود که علائمی از سرطان سینه ندارند. این روش برای زنان بالای ۴۰ سال توصیه می‌شود تا هرگونه تغییرات اولیه در بافت سینه که ممکن است نشان‌دهنده سرطان باشند، شناسایی شود. اگر در خانواده فرد مواردی از سرطان سینه وجود داشته باشد، مانند مواردی که مادر، خواهر یا دختر مبتلا به این بیماری شده‌اند، توصیه می‌شود که ماموگرافی به صورت سالانه انجام شود. در غیر این صورت، می‌توان هر دو سال یک بار از این روش غربالگری استفاده کرد.
- ماموگرافی تشخیصی، زمانی به کار می‌رود که نیاز به بررسی دقیق‌تری باشد، مانند مواقعی که علائمی از سرطان سینه مشاهده شده یا در ماموگرافی غربالگری توده‌ای مشکوک یافت شده است. این نوع ماموگرافی محدودیت سنی ندارد و بر اساس نیاز پزشکی فرد انجام می‌شود، بدون توجه به سن یا سابقه خانوادگی. این روش می‌تواند شامل تصاویر دقیق‌تر و تکنیک‌های تصویربرداری تخصصی‌تری باشد تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت بافت سینه ارائه دهد.
بهترین وقت انجام ماموگرافی در چه زمانی از چرخه قاعدگی است؟
توصیه می‌شود که ماموگرافی در یک هفته پس از پایان دوره قاعدگی انجام شود، زمانی که بافت سینه نرم‌تر و کمتر حساس است و احتمال دقت بیشتری در تصاویر وجود دارد. انجام ماموگرافی در زمان نزدیک به شروع دوره قاعدگی می‌تواند به چند دلیل نامناسب باشد:
- تغییرات هورمونی: در این دوره، تغییرات هورمونی می‌توانند باعث تورم و حساسیت بیشتر بافت سینه شوند، که این امر می‌تواند به افزایش ناراحتی و درد در حین فشرده‌سازی سینه‌ها برای تصویربرداری منجر شود.
- دقت تصویربرداری: بافت سینه در این زمان ممکن است دچار تغییراتی شود که تفسیر تصاویر ماموگرافی را دشوارتر می‌کند. این تغییرات می‌توانند شامل تراکم بیشتر بافت یا وجود توده‌های موقتی باشند که ممکن است با توده‌های بدخیم اشتباه گرفته شوند و به نتایج غیر دقیق منجر شوند.
- راحتی بیمار: در این دوره، سینه‌ها ممکن است نسبت به فشار حساس‌تر باشند، بنابراین انجام ماموگرافی می‌تواند تجربه‌ای ناراحت‌کننده برای بیمار باشد.
دستوالعمل کلی زمان انجام ماموگرافی
- زنان بالای 40 سال باید هر دو سال یکبار ماموگرافی غربالگری انجام دهند.
- زنان 40 تا 49 ساله باید با پزشک خود در مورد زمان شروع ماموگرافی صحبت کنند.
- زنان 75 سال به بالا باید با پزشک خود در مورد ادامه یا متوقف کردن ماموگرافی صحبت کنند.
عوامل موثر در زمان انجام ماموگرافی
- سابقه خانوادگی سرطان پستان
- سابقه شخصی سرطان پستان یا ضایعات پرخطر
- عوامل ژنتیکی و جهش
- سابقه قرار گرفتن در معرض اشعه قفسه سینه
انواع ماموگرافی بر اساس هدف
ماموگرافی را می‌توان بر اساس هدف آن به دو دسته تقسیم کرد:
- ماموگرافی غربالگری یک آزمایش روتین است که برای شناسایی سرطان پستان در مراحل اولیه انجام می‌شود. این نوع ماموگرافی معمولاً برای زنان بالای 40 سال توصیه می‌شود، اما ممکن است برای زنان جوان‌تر با سابقه خانوادگی سرطان پستان نیز توصیه شود.
- ماموگرافی تشخیصی برای ارزیابی یک توده یا سایر ناهنجاری‌های سینه انجام می‌شود. این نوع ماموگرافی معمولاً پس از انجام ماموگرافی غربالگری غیرطبیعی یا در صورت مشاهده علائمی مانند توده، تغییر در اندازه یا شکل سینه یا تغییر در نوک سینه انجام می‌شود
آزمایش های تکمیلی ماموگرافی
بعضی از بیماران برای بررسی بیشتر در کنار ماموگرافی به آزمایش های تکمیلی، همچنین سونوگرافی نیاز دارند؛ البته 95 درصد از زنانی که آزمایش های تکمیلی برایشان درخواست می‌شود و انجام می دهند، به سرطان مبتلا نیستند. بلکه این آزمایشات و سونوگرافی برای تشخیص دقیق تر نتایج ماموگرافی کاربرد دارد.
میزان خطر اشعه ماموگرافی چقدر است
استفاده از اشعه ایکس در فرآیند ماموگرافی در حد بسیار پایینی است و به همین دلیل، خطری برای سلامتی افراد محسوب نمی‌شود. در واقع، ما هر روزه در معرض مقادیری از پرتوهای طبیعی قرار داریم که از محیط اطرافمان ناشی می‌شوند و این مقادیر برای ما بی‌خطر هستند.
روش ماموگرافی به عنوان یک تکنیک تصویربرداری مطمئن و بدون خطر شناخته شده است. موسسات معتبری چون مرکز ملی سرطان (NCI) و انجمن سرطان آمریکا (ACS)، به همراه دیگر نهادهای پزشکی، بر اهمیت انجام دوره‌ای ماموگرافی به منظور شناسایی زودهنگام سرطان سینه تأکید دارند. مقدار پرتوی ایکس که در این فرآیند به کار می‌رود، کمتر از حدود تعیین شده‌ی استاندارد است و در نتیجه، برای تمامی افراد در دامنه‌ی امنیتی قرار دارد و نگرانی‌ای از بابت آسیب‌رسانی به سلامتی وجود ندارد.
ماموگرافی چگونه انجام می‌شود؟
ابتدا بیمار لباس خود را درآورده و یک لباس مخصوص می‌پوشد. تکنسین ماموگرافی پستان بیمار را در دستگاه قرار می‌دهد. پستان روی یک صفحه مخصوص قرار می‌گیرد و توسط صفحه ای از بالا تحت فشار قرار می‌گیرد. این فشار باعث می‌شود که بافت پستان صاف و یکنواخت شود و تصویر واضح تری حاصل شود.
یک پرتو اشعه ایکس از پستان عبور می‌کند و تصویر آن روی فیلم یا صفحه نمایش کامپیوتر ثبت می‌شود. این فرآیند برای هر پستان تکرار می‌شود. ماموگرافی معمولاً حدود 30 دقیقه طول می‌کشد. در طول ماموگرافی، ممکن است بیمار احساس درد خفیفی داشته باشد.
این درد ناشی از فشار روی پستان است و معمولاً تنها چند ثانیه طول می‌کشد. پس از ماموگرافی، بیمار می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. نتایج ماموگرافی معمولاً ظرف چند روز آماده می‌شوند. در صورتی که نتایج ماموگرافی غیرطبیعی باشد، ممکن است بیمار نیاز به انجام آزمایشات بیشتری داشته باشد. ماموگرافی یک روش غربالگری موثر برای سرطان پستان است.
مطالعات نشان داده اند که ماموگرافی می‌تواند خطر مرگ ناشی از سرطان پستان را تا 30 درصد کاهش دهد. ماموگرافی همچنین می‌تواند برای ارزیابی تغییرات پستان در زنانی که علائم یا نشانه های سرطان پستان دارند استفاده شود.
سن انجام ماموگرافی طبق توصیه سازمانهای بهداشتی
سازمان های بهداشتی مختلف توصیه های متفاوتی در مورد سن مناسب برای انجام ماموگرافی دارند.
انجمن سرطان آمریکا (ACS) توصیه می‌کند که زنان 45 سال و بالاتر هر 2 سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.
کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) توصیه می‌کند که زنان 40 سال و بالاتر هر 1 تا 2 سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.
انجمن رادیولوژی آمریکا (ACR) توصیه می‌کند که زنان 40 سال و بالاتر هر سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.
بیشتر بخوانید : هزینه سونوگرافی واژینال چقدر است؟
در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که زنان زیر 40 سال نیز ماموگرافی انجام دهند. این امر در صورتی است که فرد دارای عوامل خطر بالای ابتلا به سرطان سینه باشد، مانند:
- سابقه خانوادگی سرطان سینه
- جهش ژنتیکی مرتبط با سرطان سینه
- مصرف استروژن به مدت طولانی
در این موارد، پزشک می‌خواهد که ماموگرافی به صورت سالانه یا دوسالانه انجام شود.
به طور کلی، بهترین راه برای تعیین اینکه چه سنی باید ماموگرافی انجام دهید، صحبت با پزشک شماست. پزشک شما می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه شما را ارزیابی کند و بهترین برنامه غربالگری را برای شما توصیه کند.
بهترین زمان ماموگرافی
بهترین زمان برای انجام ماموگرافی در زنان بالای 40 سال، یک هفته پس از پایان دوران قاعدگی است. در این زمان، سینه ها معمولاً نرم تر و کمتر حساس هستند و تصاویر ماموگرافی واضح تر و دقیق تر خواهند بود. در دوران قاعدگی، سینه ها به دلیل تغییرات هورمونی، متورم و حساس تر می‌شوند. این امر می‌تواند باعث درد و ناراحتی در حین انجام ماموگرافی شود و همچنین ممکن است کیفیت تصاویر را کاهش دهد.
در صورت بارداری یا شیردهی، نیز بهتر است ماموگرافی را به تعویق انداخت. اشعه ایکس مورد استفاده در ماموگرافی می‌تواند برای جنین یا نوزاد مضر باشد.
در صورتی که علائمی مانند درد، تورم، یا توده در سینه دارید، می‌توانید در هر زمانی برای انجام ماموگرافی اقدام کنید.
اقدامات قبل از انجام ماموگرافی
از مصرف داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن حداقل 24 ساعت قبل از ماموگرافی خودداری کنید. این داروها می‌توانند باعث تورم سینه ها شوند و کیفیت تصاویر را کاهش دهند.
از استفاده از کرم، لوسیون، یا پودر زیر بغل یا روی سینه ها خودداری کنید. این مواد می‌توانند باعث ایجاد اختلال در تصاویر ماموگرافی شوند.
اگر باردار یا شیرده هستید، حتماً به تکنسین ماموگرافی اطلاع دهید.
بیشتر بخوانید:هزینه ماموگرافی: قیمت مناسب، کیفیت بالا
اقدامات بعد از انجام ماموگرافی
بعد از انجام ماموگرافی، مهم است که نکات زیر را در نظر بگیرید:
منتظردریافت نتایج باشید. معمولاً نتایج ماموگرافی ظرف چند روز پس از انجام آزمایش در دسترس خواهد بود.
اگر نتایج ماموگرافی طبیعی باشد، به برنامه غربالگری منظم خود ادامه دهید. زنان بالای 40 سال باید هر دو سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.
اگر نتایج ماموگرافی غیرطبیعی باشد، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات بیشتر، مانند بیوپسی، باشد. بیوپسی شامل برداشتن یک نمونه کوچک از بافت سینه برای بررسی زیر میکروسکوپ است.
اگر به سرطان پستان مبتلا هستید، با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی خود صحبت کنید. گزینه های درمانی سرطان پستان شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی و درمان هورمونی است.
اگر نتایج ماموگرافی شما غیرطبیعی است، خونسردی خود را حفظ کنید. بسیاری از ناهنجاری های ماموگرافی خوش خیم هستند و نشان دهنده سرطان نیستند.
اگر به سرطان پستان مبتلا هستید، لازم است که با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی خود صحبت کنید. درمان سرطان پستان می‌تواند دشوار باشد، اما بسیاری از زنان با موفقیت با این بیماری مبارزه می‌کنند.
موارد مهم قبل از انجام ماموگرافی
قبل از انجام ماموگرافی، به موارد زیر توجه کنید:
زمان مناسب: سعی کنید یک هفته قبل از شروع عادت ماهانه یا در طول دوره‌ی آن، ماموگرافی خود را انجام ندهید. در این زمان، سینه‌های شما ممکن است حساس یا متورم شده باشند.
استفاده از محصولات آرایشی: در روز ماموگرافی، از دئودورانت، عطر یا پودر استفاده نکنید. این محصولات می‌توانند به صورت لکه‌های سفید روی تصاویر ایجاد شوند.
پمادها و کرم‌ها: نباید پمادها و کرم‌های خود را روی سینه یا زیر بغل خود بمالید. این مواد می‌توانند تصاویر را تحریف کنند یا مانند کلسیفیکاسیون یا رسوبات کلسیم به نظر برسند. بنابراین، جلوگیری از استفاده از آنها مهم است.
بارداری یا شیردهی: اگر در دوران بارداری یا شیردهی هستید، حتماً قبل از انجام ماموگرافی به رادیولوژیست اطلاع دهید.
جمع بندی
انجام ماموگرافی در زمان مناسب می‌تواند به کاهش ناراحتی و افزایش دقت تصاویر کمک کند. بهترین زمان برای انجام این آزمایش، یک هفته پس از پایان دوره عادت ماهانه است، زیرا در این دوره، سینه‌ها کمتر حساس و متورم هستند. همچنین، در روز ماموگرافی، باید از استفاده از دئودورانت، عطر، پودر، پمادها و کرم‌ها خودداری کرد تا از ایجاد لکه‌های سفید یا تحریف تصاویر جلوگیری شود. اگر در دوران بارداری یا شیردهی هستید، مهم است که این موضوع را قبل از انجام آزمایش به رادیولوژیست اطلاع دهید تا تدابیر لازم اتخاذ شود. این نکات ساده، اما مهم، به اطمینان از ایمنی و دقت ماموگرافی کمک می‌کنند.
مرکز تصویربرداری تهران 101
شرکت طب تصویر سامان پژوه 101 تهران، در سال 1395 با مشارکت جمعی از اساتید و دانشگاهیان، از جمله جناب آقای مهندس محمدحسين وحيدی مدير عامل و عضو هيت موسس و عضو هيت مديره، در راستای خدمت به هموطنان در حوزه های تصویربرداری پزشکی، تجهیزات پزشکی و غیره … تاسیس گردید. از فعالیت های مهم این شرکت، می توان به راه اندازی مرکز تصویربرداری تهران 101 اشاره نمود.
مرکز تصویربرداری تهران 101 به عنوان مهمترین زیرمجموعه شرکت طب تصویر سامان پژوه 101 تهران، فعالیت تخصصی خود را با استفاده از مدرنترین و پیشرفته ترین دستگاه های تصویربرداری پزشکی در سال 1397 آغاز کرد.
این مجموعه مجهز به یکی ازکارامدترین انواع دستگاه های رادیولوژی دیجیتال و نرم افزارهای پردازش تصویر است که علاوه بر انجام تمامی آزمون های ساده رایج رادیولوژی، قابلیت انجام آزمون های تخصصی نظیر هیستروسالپینگو گرافی، بررسی دستگاه گوارش (باریوم میل ،سوالو، ترانزیت) و بررسی سیستم ادراری (IVP,VCUG,..) رادیوگرافی یکپارچه از کل ستون فقراتTotal Spine و Alignment view را دارا می باشد.