سونوگرافی بیوفیزیکال چیست و چه کاربردی دارد؟

سونوگرافی بیوفیزیکال یا همان BPP، یکی از روش های بررسی و ارزیابی در دوران بارداری است که به منظور اطلاع دقیق از وضعیت سلامت جنین و تشخیص هرگونه مشکل احتمالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست که عمدتاً در سه ماهه سوم بارداری انجام می‌شود، با بررسی پارامترهای گوناگون، اطلاعات جامعی از وضعیت جسمانی جنین در رحم فراهم می‌کند. هدف اصلی از انجام سونوگرافی بیوفیزیکال، بررسی دقیق وضعیت جنین و شناسایی مشکلاتی است که ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشند. این تست با بررسی مواردی مانند حرکات تنفسی جنین، حرکات بدن جنین ، حجم مایع آمنیوتیک و ضربان قلب جنین، به پزشک کمک می‌کند تا در مورد وضعیت کلی جنین و نیاز به اقدامات بعدی تصمیم‌گیری کند. به عبارت دیگر، سونوگرافی بیوفیزیکال به عنوان یک ابزار کارامد در تشخیص زودهنگام مشکلات جنینی و اتخاذ تصمیمات مناسب برای حفظ سلامت مادر و جنین عمل می‌کند.

سونوگرافی بیوفیزیکال چیست؟

تست بیوفیزیکال جنین یا BPP یک ارزیابی جامع از سلامت جنین است که از ترکیب دو روش NST (Non-Stress Test) و سونوگرافی برای بررسی دقیق وضعیت جنین استفاده می‌کند. در این روش، ضربان قلب جنین در حالت‌های مختلف (به‌ویژه هنگام حرکت) توسط دستگاه NST ثبت می‌شود. همزمان با NST، سونوگرافی انجام می‌شود تا مواردی مانند حرکات جنین، حرکات تنفسی، تون عضلانی (انعطاف‌پذیری و کشش عضلات) و میزان مایع آمنیوتیک اطراف جنین بررسی شود. مایع آمنیوتیک نقش مهمی در حفاظت از جنین و رشد آن دارد و میزان آن نیز در این تست ارزیابی می‌شود. به طور کلی، تست BPP با بررسی این پنج فاکتور اطلاعات جامعی از سلامت و وضعیت جنین ارائه می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند تا در مورد ادامه بارداری و زمان زایمان تصمیم‌گیری کند. این تست معمولاً در سه ماهه سوم بارداری و در صورت وجود شرایط خاص یا نگرانی در مورد سلامت جنین انجام می‌شود.

پزشکان تست BPP را به چه کسانی تجویز می کنند؟

تست BPP یا همان بیوفیزیکال ، یک روش مهم برای ارزیابی سلامت جنین در دوران بارداری است. این تست به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت جنین را به دقت بررسی کنند و در صورت وجود هرگونه مشکل، اقدامات لازم را انجام دهند.

هدف اصلی از انجام تست BPP، شناسایی زودهنگام مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن در جنین است. این مشکلات می‌توانند منجر به عوارض جدی برای جنین و مادر شوند. با انجام این تست، پزشکان می‌توانند در مورد زمان و نحوه زایمان تصمیم‌گیری کنند و از سلامت جنین اطمینان حاصل کنند.

تست BPP معمولا برای زنانی که در معرض خطر بالاتری برای عوارض بارداری هستند، توصیه می‌شود. این عوامل خطر می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

مشکلات پزشکی مادر

مادرانی که به بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، لوپوس یا بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر عوارض بارداری قرار دارند.

مشکلات مربوط به بارداری‌های قبلی

اگر مادر در بارداری‌های قبلی خود سابقه سقط جنین، زایمان زودرس یا سایر عوارض را داشته باشد، احتمال بروز این مشکلات در بارداری فعلی نیز بیشتر است.

کاهش حرکات جنین

اگر مادر متوجه کاهش حرکات جنین شود، این می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکل باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد.

مشکلات مربوط به مایع آمنیوتیک

حجم زیاد یا کم مایع آمنیوتیک نیز می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکل در جنین باشد.

سن بالای مادر

مادرانی که بالای ۳۵ سال سن دارند، بیشتر در معرض خطر عوارض بارداری قرار دارند.

چاقی

چاقی مادر نیز می‌تواند خطر بروز عوارض بارداری را افزایش دهد.

در صورت وجود هر یک از این عوامل، پزشک ممکن است انجام تست BPP را برای مادر توصیه کند.

سونوگرافی بیوفیزیکال یا تست BPP چگونه انجام می شود؟

سونوگرافی بیوفیزیکال یا تست BPP یک روش غیرتهاجمی است که معمولاً در سه ماهه سوم بارداری و در صورت وجود شرایط خاص یا نگرانی‌های پزشکی، ممکن است زودتر نیز انجام شود.

برای انجام این تست، ابتدا مادر روی تخت معاینه دراز می‌کشد و پزشک یا رادیولوژیست پروب دستگاه سونوگرافی را روی شکم او قرار می‌دهد. در این مرحله، تصاویری از جنین، حرکات او، میزان مایع آمنیوتیک و سایر موارد مرتبط با سلامت جنین بررسی می‌شود.

بخش دیگری از این تست مربوط بهNST است که به منظور بررسی ضربان قلب جنین انجام می‌شود. در این بخش، یک کمربند الاستیک حاوی دو سنسور دور شکم مادر بسته می‌شود. این سنسورها ضربان قلب جنین را در طول ۲۰ دقیقه ثبت می‌کنند و واکنش آن به حرکات جنین و سایر محرک‌ها بررسی می‌شود. گاهی اوقات ممکن است لازم باشد که مادر مدتی منتظر بماند تا جنین بیدار شود و شروع به حرکت کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است از روش‌های خاصی برای تحریک جنین و بیدار کردن او استفاده کند.

نتایج سونوگرافی و NST با هم ترکیب شده و توسط پزشک تفسیر می‌شوند. این تفسیر به پزشک کمک می‌کند تا در مورد وضعیت سلامت جنین، وجود هرگونه مشکل و نیاز به اقدامات بعدی تصمیم‌گیری کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که فقط بخش سونوگرافی تست را انجام دهد و در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، بخش NST را نیز انجام دهد.

معمولا سونوگرافی بیوفیزیکال یا تست BPP در چه زمانی تجویز می شود؟

آزمون بیوفیزیکال (BPP) معمولاً در سه ماهه سوم بارداری  انجام می‌شود. این زمان‌بندی به پزشک امکان می‌دهد تا به طور دقیق‌تر وضعیت جنین و محیط اطراف آن را بررسی کند و در صورت لزوم، اقدامات لازم را انجام دهد. با این حال، در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که این آزمون را پس از هفته بیست و چهارم بارداری، انجام دهد. این تصمیم معمولاً بر اساس شرایط خاص مادر و جنین و تشخیص پزشک اتخاذ می‌شود. همچنین، ممکن است پزشک برای پیگیری وضعیت جنین و اطمینان از سلامت آن، آزمون BPP را در طول بارداری چندین بار تکرار کند. این امر به ویژه در مواردی که بارداری با خطر بالاتری همراه است، اهمیت بیشتری دارد. در نهایت، زمان دقیق انجام آزمون BPP و تعداد دفعات تکرار آن توسط پزشک متخصص زنان و زایمان و با توجه به شرایط خاص هر فرد تعیین می‌شود.

 

تفسیر تست بیوفیزیکی یا BPP

تست بیوفیزیکی یا BPP یک روش ارزیابی سلامت جنین است که در آن پنج شاخص مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند. این پنج شاخص شامل ضربان قلب جنین، حرکات تنفسی جنین، حرکات بدن جنین، تون عضلانی جنین و حجم مایع آمنیوتیک می شوند.

ضربان قلب جنین

این شاخص با استفاده از تست NSTاندازه‌گیری می‌شود. در این تست، ضربان قلب جنین به مدت ۲۰ دقیقه ثبت می‌شود و در صورتی که ضربان قلب افزایش یابد، نمره ۲ به جنین داده می‌شود. در غیر این صورت، نمره ۰ به جنین داده می‌شود.

حرکات تنفسی جنین

این شاخص با استفاده از سونوگرافی اندازه‌گیری می‌شود. در این تست، حرکات تنفسی جنین به مدت ۳۰ دقیقه مشاهده می‌شود و در صورتی که جنین یک حالت کلی از تنفس ریتمیک به مدت ۳۰ ثانیه یا بیشتر داشته باشد، نمره ۲ به جنین داده می‌شود.

حرکات بدن جنین

در این تست که با استفاده از سونوگرافی اندازه‌گیری می‌شود ، حرکات بدن جنین به مدت ۳۰ دقیقه مشاهده و مورد بررسی قرار میگیرد.

تون عضلانی جنین

در این تست، تون عضلانی جنین با مشاهده حرکات دست و پا ارزیابی می‌شود

حجم مایع آمنیوتیک

این شاخص که با استفاده از سونوگرافی اندازه‌گیری می‌شود حجم مایع آمنیوتیک اطراف جنین را اندازه‌گیری می‌کند .

 

سونوگرافی بیوفیزیکال طول بارداری چند بار باید انجام ‌شود؟

در شرایط معمول، سونوگرافی بیوفیزیکال به صورت روتین برای همه زنان باردار تجویز نمی‌شود و تنها در مواردی که پزشک تشخیص دهد که بارداری پرخطر است یا احتمال بروز مشکلاتی برای جنین وجود دارد، انجام می‌شود. این موارد می‌تواند شامل مواردی مانند دیابت بارداری، فشار خون بالا، کاهش حرکات جنین، IUGR (محدودیت رشد داخل رحمی)، بارداری دوقلویی یا چندقلویی و… باشد.

تعداد دفعات تکرار سونوگرافی بیوفیزیکال در طول بارداری بستگی به شرایط خاص هر فرد و نظر پزشک دارد. در برخی موارد که بارداری بدون هیچ مشکلی پیش می‌رود، ممکن است نیازی به تکرار این سونوگرافی نباشد. اما در مواردی که پزشک نگران وضعیت جنین باشد یا خطری را تشخیص دهد، ممکن است توصیه کند که سونوگرافی بیوفیزیکال تکرار شود.

بیشتر بخوانید : سونوگرافی رحم و تخمدان چیست؟ (چگونگی انجام + کاربرد)

چه فاکتورهایی در نتایج سونوگرافی بیوفیزیکال اثر دارند؟

عواملی وجود دارند که می‌توانند بر نتیجه سونوگرافی بیوفیزیکال تأثیر بگذارند و تفسیر آن را با مشکل مواجه کنند.

وضعیت جنین

یکی از این عوامل، وضعیت جنین در زمان انجام تست است. به عنوان مثال، اگر جنین در حالت خواب باشد یا موقعیت خاصی در رحم داشته باشد، ممکن است حرکات آن به درستی قابل مشاهده نباشد و در نتیجه، امتیاز کمتری در این بخش از سونوگرافی به دست آید.

سن بارداری

سن بارداری نیز می‌تواند بر نتایج سونوگرافی بیوفیزیکال تأثیرگذار باشد. به طور کلی، این سونوگرافی در سه ماهه سوم بارداری انجام می‌شود و نتایج آن در این بازه زمانی دقیق‌تر است. در صورتی که سونوگرافی بیوفیزیکال در زمان‌های دیگری از بارداری انجام شود، ممکن است نتایج آن با دقت کمتری همراه باشد.

داروهای مصرفی توسط مادر

علاوه بر این، برخی از داروها و خوراکی های مصرفی توسط مادر نیز می‌توانند بر نتیجه سونوگرافی تأثیر بگذارند. مصرف موادی مانند الکل، کافئین و برخی داروها می‌تواند بر حرکات جنین و ضربان قلب آن تأثیر داشته باشد و در نتیجه، نتایج سونوگرافی را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، پزشک باید در مورد مصرف هرگونه دارو یا ماده‌ای توسط مادر در طول بارداری اطلاعات کافی داشته باشد.

پارگی کیسه دور جنین

پارگی کیسه جنینی نیز می‌تواند یکی از عواملی باشد که بر نتیجه سونوگرافی بیوفیزیکال تأثیر می‌گذارد. پارگی زودرس  کیسه دور جنین می‌تواند منجر به کاهش حجم مایع آمنیوتیک شود و در نتیجه، نتایج سونوگرافی را تحت تأثیر قرار دهد.

سخن پایانی

طبیعتاً انجام هر نوع تستی در دوران بارداری می‌تواند با کمی اضطراب همراه باشد، اما در مورد تست بیوفیزیکال یا BPP، لازم است بدانید که این یک روش کاملا بی‌خطر برای شما و جنینتان است. این تست، در صورت لزوم، به تیم مراقبت‌های بارداری کمک می‌کند تا از سلامت جنین اطمینان حاصل کرده و در صورت لزوم، تصمیمات لازم برای زایمان را اتخاذ کنند. در بیشتر موارد، نتایج این تست نرمال بوده و صرفا جهت اطمینان بیشتر انجام می‌شود. با این وجود، اگر هرگونه نگرانی در مورد انجام تست بیوفیزیکال دارید، حتماً آن را با پزشک خود در میان بگذارید تا ابهامات شما برطرف شود.